Σήμερα θα μιλήσω για ένα χωριό που με εντυπωσίασε με την αρχιτεκτονική του, τον Μαρουλά. Είχα ακούσει πως στο συγκεκριμένο μέρος υπήρχαν δυο μεγάλοι πύργοι και δεν μπορούσα παρά να επισκεφτώ το μέρος που έχει χαρακτηριστεί διατηρητέος οικισμός, για να τους περιεργαστώ από κοντά.

Το χωριό φημολογείται πως πήρε το όνομα του από τη Μαρούλη, τη βοσκοπούλα που ανακάλυψε μια δροσερή πηγή που υπάρχει ακόμα. Οι Βενετοί εκμεταλλεύτηκαν τη στρατηγική θέση του Μαρουλά ψηλά στον λόφο, όταν έφτασαν στην Κρήτη, το 1204 και έκτισαν δυο πύργους για να έχουν την πλήρη εποπτεία της περιοχής. Έφτιαξαν ουσιαστικά και τον οικισμό (πιθανότατα κατοικούνταν από τη μινωική εποχή) τον γέμισαν με πολλά πλούσια πυργόσπιτα και τον μετέτρεψαν σε ένα ιδανικό μεσαιωνικό χωριό! Φυσικά, ολόκληρη την περιοχή και κυρίως, τους πύργους αυτούς, τους εκμεταλλεύτηκαν αργότερα, και οι Τούρκοι κατακτητές που τους συντήρησαν και επέκτειναν την κατασκευή τους ακόμα, ψηλότερα.

Το εντυπωσιακό είναι πως όσο πλησιάζεις στο χωριό και βλέπεις από μακριά τα σύγχρονα σπίτια παρατηρείς πως οι κάτοικοι έχουν κρατήσει το αρχιτεκτονικό στυλ των Βενετών και έτσι, το παλιό και το καινούργιο δένουν αρμονικά. Περπατώντας κανείς στα δρομάκια θα δει τις όμορφες αψιδωτές πόρτες, οικόσημα βενετικών οίκων, καμάρες και φυσικά τους υπέροχους πύργους και πραγματικά, θα έχει την αίσθηση πως περπατά σ’ ένα παραδοσιακό χωριουδάκι της Ιταλίας.

Φτάνοντας, στον κεντρικό δρόμο του χωριού είναι εύκολο να πάει κανείς προς τους πύργους, μιας και ειδικά, ο μεγαλύτερος υπερέχει σε ύψος σε σχέση με τα υπόλοιπα οικοδομήματα! Ο μεγάλος πύργος είναι συντηρημένος αρκετά καλά (το 1996 τον εξαγόρασε η κοινότητα Μαρουλά και έγιναν εργασίες αναστήλωσης), αλλά όχι όλα τα επιμέρους κτίρια που υπάρχουν γύρω του περιφερειακά. Ο πύργος δεν είναι ανοιχτός για το κοινό παρά μόνο κατόπιν συνεννόησης, όπως έμαθα από τους ευγενέστατους γείτονες του οι οποίοι μου είπαν μερικά πράγματα για την ιστορία του χωριού (ζηλεύω το θέαμα που αντικρίζουν κάθε φορά που βγαίνουν στο κατώφλι τους!).

Δυστυχώς, ανεβαίνοντας στο μεγάλο μπαλκόνι της εισόδου για να απολαύσω τη θέα από ψηλά τουλάχιστον, διαπίστωσα μέσα από το αντικρινό παράθυρο πως το ελαιοτριβείο του πύργου με τις πανέμορφες αψίδες δεν έχει συντηρηθεί, μια κατσίκα που με κοίταζε με την ίδια απορία και μερικές κότες που περιφέρονται μέσα αμέριμνες είναι οι μόνιμοι κάτοικοι πια.

 Η απογοήτευση μου βέβαια, συνεχίστηκε, όταν συνέχισα την εξερεύνηση περιμετρικά του πύργου, γιατί ακολουθώντας την περίφραξη που ήταν έτοιμη να καταρρεύσει και ρίχνοντας μια κλεφτή ματιά από τη σπασμένη της πόρτα, διαπίστωσα την μεγάλη έκταση που καταλαμβάνουν τα βοηθητικά κτίρια περιμετρικά του πύργου, τα οποία όπως το ελαιοτριβείο δεν έχουν συντηρηθεί.
Πόσο όμορφα θα ήταν να μπορούσε κανείς να μπει σε αυτή την έκταση, αν είχε γίνει μουσείο, και να δει πως ζούσαν οι άρχοντες, η φρουρά, το υπηρετικό προσωπικό κα πως κινούνταν όλοι αυτοί οι άνθρωποι στους χώρους του πύργου, την μεγάλη τραπεζαρία, το κελάρι, το ελαιοτριβείο, πως συνεννοούνταν οι φρουροί των δύο πύργων από ψηλά και με τη Φορτέτσα του Ρεθύμνου με σινιάλα, μιας και ο μεγάλος έχει ύψος 44 μέτρα…….! Ο πύργος διέθετε μάλιστα, μέχρι και «ζεματίστρα» για τους επίδοξους επιδρομείς!

Συνεχίζω την βόλτα μου όμως, για να δω και τον δεύτερο πύργο, τον μικρότερο. Εδώ, η κατάσταση ήταν ακόμη πιο απογοητευτική, γιατί παρά τις υποστηλώσεις το κτίριο είναι έτοιμο να καταρρεύσει. Ο πύργος είναι σαφώς μικρότερος σε ύψος, μα διαθέτει κι εκείνος πολλά κτίρια περιμετρικά του περιβόλου του. Για λόγους ασφαλείας δεν μπορώ να πλησιάσω πολύ, εδώ η περίφραξη είναι ψηλή και ο παράπλευρος δρόμος κατηφορικός, οπότε βλέπω μόνο ό,τι μου αποκαλύπτεται από ανοίγματα…. Υπήρχαν και άλλοι πύργοι στο χωριό που όμως, δεν έχουν διασωθεί με το πέρασμα του χρόνου. Υπέροχες πορτοκαλιές ξεπηδούν εδώ κι εκεί, μέσα από τα ερείπια δίνοντας ζωή και χρώμα στην ξεχασμένη ιστορία και προκαλεί έτσι, τον ταξιδιώτη να την μάθει.
Η ιστορία του χωριού συνεχίστηκε και τα επόμενα πολυτάραχα χρόνια των κρητικών επαναστάσεων και το άγαλμα του οπλαρχηγού Παπά Μαρουλιανού (1821-1909) που δεσπόζει δίπλα στην εκκλησία το φανερώνει με την εξής γνωστή μαντινάδα χαραγμένη πάνω «οι άντρες οι φανίσιμοι κι οι καστροπολεμάρχοι, πως είναι οι μπάλες δανεικές κατέχουν το στη μάχη, κι α σκοτωθούν γη πληγωθούν δε θέλουν μοιρολόγια, θέλουν στεφάνια δάφνινα, τραγούδια με τα ξόδια». Οι πύργοι χρησιμοποιήθηκαν και το 1922, όπως διάβασα για τη στέγαση των προσφύγων, αλλά η χρήση τους σταμάτησε μετά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο.

Το μέρος είναι ιδανικό για επισκέπτες που αγαπούν στη μεσαιωνική ιστορία και τη βενετσιάνικη αρχιτεκτονική με αύρα που θυμίζει τη μακρινή Τοσκάνη, και να σκεφτεί κανείς πως το χωριό απέχει μόλις 10 περίπου χιλιόμετρα από την πόλη του Ρεθύμνου. Είναι λοιπόν, αυτονόητο πως αξίζει να δοθεί χρηματοδότηση για να αναδειχτεί η απερίγραπτη ομορφιά του οικισμού, όσο στέκει και αντιστέκεται ακόμα, αγέρωχη στη φθορά του χρόνου στο πέρασμα του οποίου όλες οι μεγάλες αυτοκρατορίες και όχι μόνο, καταλύονται!
Α.Δ