Πριν μερικά χρόνια επισκέφτηκα το χωριό αυτό για να θαυμάσω  μια μοναδική ανατολή. Από τότε έχω επιστρέψει αρκετές φορές. Τι έγραφα όμως, τότε;

«Η ώρα είναι 5.30 π.μ και βρίσκομαι στο αυτοκίνητο να οδηγώ με προορισμό τον Άγιο Θωμά. Ολόκληρη η διαδρομή, από τον παλιό δρόμο που συνδέει το Κυπαρίσσι με το Βενεράτο και τον Άγιο Θωμά, μαγευτική, μιας και είναι ακόμα πολύ πρωί, η πάχνη έχει κατακάτσει στα φυτά και δίνει στο φυσικό τοπίο μια όψη απερίγραπτη. Αυτό με αποζημιώνει για το πολύ πρωινό ξύπνημα. Πρέπει οπωσδήποτε να προλάβω τον ήλιο να ανατέλλει και να τον δω μέσα από τις πέτρες του «Καβαλάρη». Όταν ανήγγειλε την εκδρομή η περιβαλλοντική ομάδα «Μυθοκρουσμένοι» του Εσπερινού Γυμνασίου Ηρακλείου, γέλασα, όχι για την υπέροχη ιδέα τους, αλλά γιατί σκέφτηκα πως αποκλείεται να σηκωθώ τόσο πρωί για να δω την ανατολή… Όμως ο ‘’πειρασμός’’ να απαθανατίσω μια τόσο μοναδική ανατολή με τον φωτογραφικό μου φακό ήταν μεγάλος και ευτυχώς, τελικά ενέδωσα.

θέα από τον Καβαλάρη

Το γιατί λέω ευτυχώς, θα το διαπιστώσει κάποιος αν ανατρέξει στην ιστορία της περιοχής. Ο Άγιος Θωμάς είναι ένα ιδιαίτερο χωριό από γεωλογική άποψη, μιας και διαθέτει πολλούς, απόκρημνους, ψηλούς βράχους που συνθέτουν ένα ιδιαίτερο τοπίο. Είναι χτισμένος σε υψόμετρο 530μ και βρίσκεται σε απόσταση μόλις 28 χιλιόμετρα έξω από το Ηράκλειο. Λόγω της θέσης του, μην ξεχνάμε πως βρίσκεται στο γεωγραφικό κέντρο της Κρήτης, διαθέτει πλούσια ιστορία  ήδη από τα αρχαία χρόνια. Αυτή την ιστορία ήθελα να δω συνυφασμένη με την μαγεία της φύσης, αφού ιστορία και φύση είναι άρρηκτα συνδεδεμένες σ’ αυτήν την περιοχή.

Επειδή έφτασα αρκετά νωρίτερα από την υπόλοιπη ομάδα, που ξεκίνησε τη διαδρομή της από το Ηράκλειο, μπόρεσα να εξερευνήσω λίγο το χωριό που μόλις άρχισε να ¨ξυπνάει¨. Ήμουν τυχερή γιατί απόλαυσα μια υπέροχη δύση του φεγγαριού και περιπλανήθηκα στα γραφικά στενάκια με την ηρεμία μου. Με τη βοήθεια ενός κατοίκου, που ευτυχώς για μένα είχε ξυπνήσει νωρίς, βρήκα την διαδρομή για τον «Καβαλάρη». Πρόκειται για ένα υπερυψωμένο σημείο μέσα στον οικισμό, με πανοραμική θέα σε μεγάλο μέρος της ενδοχώρας της Κρήτης,  με τον επιβλητικό Γιούχτα και την πανέμορφη Ντία να δεσπόζουν στο βάθος.  Είναι αξιοσημείωτο πως οι κάτοικοι δεν απέκοψαν από φόβο, τους απόκρημνους αυτούς βράχους που αιωρούνται κυριολεκτικά πάνω από πολλά σπίτια, από την ρυμοτομία του χωριού. Αντίθετα, τον αγκάλιασαν και μάλιστα πολύ κοντά τοποθέτησαν και το κοιμητήριο τους, χαρίζοντας τιμητικά την καλύτερη θέα στους νεκρούς τους.

 Εδώ, άλλωστε, βρισκόταν η ακρόπολη του αρχαίου οικισμού που χρησιμοποιήθηκε και σαν βυζαντινό φρούριο και λατρευτικός χώρος και αργότερα μετατράπηκε σε ναό του Αγίου Γεωργίου, πλάι στον οποίο έχει ανακαλυφθεί και μια αρχαία δεξαμενή νερού. Αυτό που τραβάει το βλέμμα στον λόφο, όπως προανέφερα, είναι δύο πελώριοι βράχοι που στηρίζουν έναν τρίτο σαν να είναι τοποθετημένοι από κάποιον γίγαντα. Οι ντόπιοι λένε τον βράχο «Ο Καβαλάρης» και τον συνδέουν με τον Άγιο Γεώργιο, τον καβαλάρη, και τη συγκεκριμένη εκκλησία .

 Μετά από κάμποση ώρα πάνω στον βράχο, διαπίστωσα πως το χωριό άρχισε να ξυπνά για τα καλά και οι φωνές της ομάδας που πλησίαζε με επανέφεραν στην πραγματικότητα.  Δυστυχώς, ο καιρός ήταν συννεφιασμένος και δεν ευνόησε να δούμε τις ακτίνες του ήλιου να περνούν από τη σχισμή του βράχου, όμως αυτό δεν πτόησε την ομάδα, αφού δώσαμε την υπόσχεση να επισκεφτούμε το σημείο ξανά, ενδεχομένως,  στις αρχές του επόμενου Νοεμβρίου, όπου γίνεται και η επόμενη πλήρης ευθυγράμμιση των ακτινών του ήλιου με τον σχισμή στον βράχο.

Κατεβαίνοντας, δεν μπορούσαμε να μην περιπλανηθούμε στο περίφημο σπήλαιο που βρίσκεται ανάμεσα στην περιοχή  Αδράχτια και τον Άγιο Θωμά. Εκεί υπάρχει ο ναός της κεράς Σπηλιώτισσας, ένας πολύ ιδιαίτερος ναός ανάμεσα στους περίπου 15 που έχει η περιοχή (παλαιότερα ανέρχονταν σε 38). Στο συγκεκριμένο σημείο, υπήρχε θέατρο και αρχαίος βωμός, ενώ έξω από τη σπηλιά, χαραγμένη στο βράχο, υπάρχει μια αρχαία αφιερωματική επιγραφή στη θεά Δήμητρα και στην κόρη της Περσεφόνη που χρονολογείται τον 1ο αιώνα μ.Χ. Η επιγραφή αυτή δηλώνει ότι κάποτε το μέρος αποτελούσε χώρο λατρείας θεοτήτων του Κάτω Κόσμου. Μπαίνοντας στο εκκλησάκι και κοιτάζοντας δεξιά μέσα στο ιερό θα δει κανείς και την φημολογούμενη ‘’Τρύπα του Άδη’’. Λέγεται, ότι εκεί βρισκόταν η είσοδος για τον Κάτω Κόσμο, σύμφωνα με την παράδοση, γι’ αυτό οι ζωντανοί πετούσαν μέσα στην τρύπα αφιερώματα και αγαπημένα αντικείμενα των νεκρών μέχρι και πριν μερικές δεκαετίες. Δυστυχώς, η τρύπα είναι μπαζωμένη και δεν έχουν φροντίσει να την αναδείξουν με κάποιο τρόπο, ώστε να μπορεί ο ανυποψίαστος επισκέπτης να αντιληφθεί και να μάθει την ιστορία της συγκεκριμένης τοποθεσίας.

Βγαίνοντας από το εκκλησάκι, σχεδόν απέναντι υπάρχει ένα κατηφορικό μονοπάτι που οδηγεί σε δυο λαξευτές αίθουσες που αποτελούσαν μαζί με το βράχο όπου βρίσκεται η εκκλησία το ιερό των Χθόνιων θεοτήτων. Η διάνοιξη όμως του δρόμου για τις ανάγκες των κατοίκων, έχει χωρίσει το μέρος στα δύο. Στην συγκεκριμένη περιοχή γυρίστηκαν και κάποιες σκηνές από τη γνωστή ταινία «Ξα μου», όπου γίνεται αναφορά στην σύνδεση της περιοχής με τη λατρεία των νεκρών. Μάλιστα, το μπόλιασμα της παράδοσης της λατρείας των νεκρών από την αρχαιότητα στην χριστιανική θρησκεία αργότερα, φαίνεται και από το γεγονός ότι ο ναός γιορτάζει την Τρίτη του Πάσχα και μέχρι το τέλος του 20ου αιώνα γινόταν μνημόσυνα με πασχαλινά αυγά στη μνήμη των νεκρών.

 Όμως, το σύντομο οδοιπορικό μου στον Άγιο Θωμά πλησίαζε στο τέλος του και δεν θα μπορούσε να τελειώσει καλύτερα, παρά μ’ έναν ζεστό καφέ σ’ έναν από τους παραδοσιακούς καφενέδες. Η ζεστασιά της ξυλόσομπας που συναγωνιζόταν επάξια τη θερμή φιλοξενία των κατοίκων οι οποίοι υποδέχτηκαν με χαρά τους ΄΄περίεργους’’, πρωινούς επισκέπτες, έδωσαν έναν ιδιαίτερο τόνο στη συγκεκριμένη εξόρμηση. Τελικά, το πρωινό ξύπνημα δεν είναι πάντα τόσο κακό……»

Α.Δ