Το να περπατά κανείς στο κάστρο της Ρόκκας στον Προφήτη Ηλία είναι μια ιδιαίτερη εμπειρία, ίσως και για κάποιον που κατάγεται από την περιοχή να είναι και λίγο περισσότερο. Το κάστρο απέχει λίγα χιλιόμετρα από το Ηράκλειο και υπήρξε η έδρα του Νικηφόρου Φωκά, στην προσπάθεια της Βυζαντινής αυτοκρατορίας να μεταφέρει την πρωτεύουσα του νησιού στην ενδοχώρα μετά την απελευθέρωση του νησιού από τους Σαρακηνούς, το 961 μ.Χ, για μεγαλύτερη προστασία.  Διάλεξε λοιπόν, ο Ν.Φωκάς ως στρατηγός τότε, τον λόφο όπου βρισκόταν η αρχαία Λύκαστος για να χτίσει το φρούριο. Η απόπειρα του μπορεί να απέτυχε. Το κάστρο αναστηλώθηκε ξανά αργότερα από τους Ενετούς, οι οποίοι μοίρασαν και φέουδα στην περιοχή σε ομοεθνείς τους αποίκους. Από τους Κρητικούς εργάτες (βιλάνους) που εγκατέστησαν έξω από το κάστρο για να δουλεύουν στα κτήματα δημιουργήθηκε αργότερα, και το σημερινό χωριό Προφήτης Ηλίας.

Ωστόσο, το κάστρο (Τέμενος) με την επονομασία Ρόκκα (δηλαδή φρούριο πάνω σε βράχο) έδωσε την ονομασία του σε ολόκληρη την περιοχή και των γύρω χωριών που περιλαμβάνονται στην επαρχία Τεμένους.

Μπαίνοντας στο χωριό και κατευθυνόμενη μέσα από τα στενά σοκάκια προς το κάστρο μια προτομή του γνωστού Αυτοκράτορα  με το φοβερό σπαθί του ανά χείρας, σε μια μικρή πλατεία, θυμίζει πως κάποτε εκείνος διαφέντευε αυτόν εδώ, τον ιστορικό τόπο.  Ο προορισμός μου δεν είναι μακριά. Ο εκτυφλωτικός ήλιος κάνει τα περήφανα τείχη του κάστρου με την φοβερή οχύρωση, να λάμπουν ακόμα περισσότερο. Μια μικρή ανάβαση θα με οδηγήσει σε λίγα λεπτά στο εσωτερικό του.

Ο ενθουσιασμός μου δεν κρύβεται, μήνες τώρα σχεδιάζω αυτή την βόλτα, μιας και έχω πολλά χρόνια να ξαναβρεθώ εδώ. Το μυαλό μου πάει πίσω στην πρώτη φορά που ανέβηκα εδώ. Τότε ήταν βράδυ σε μια συναυλία, ο κόσμος πολύς και το κάστρο φωταγωγημένο, καθαρισμένος ο χώρος, σε μια προσπάθεια ανάδειξης της ιστορικότητας του χώρου. Σήμερα, δυστυχώς, αντικρίζω την αδιαφορία της πολιτείας… Ο χώρος δε φυλάγεται και αιγοπρόβατα μπορούν να πηγαινοέρχονται ανενόχλητα στο εσωτερικό του κάστρου που έχει γεμίσει πια αγριόχορτα… το σπιτάκι που λειτουργούσε παλιά ως καντίνα για τους επισκέπτες στην πρώτη μου επίσκεψη, έχει ερημώσει και το μικρό εκκλησάκι της Αγ.Παρασκευής, ενετικής κατασκευής, είναι πια ετοιμόρροπο,  με τους  δοκούς στήριξης που είχαν τοποθετηθεί για την αναστήλωση του, για  να  κρατήσουν λίγο ακόμα όρθιους, τους πανέμορφους πετρόχτιστους, λουλακί του τοίχους, να έχουν αρχίσει να παίρνουν επικίνδυνη κλίση… Είναι φανερή η εγκατάλειψη του σε σύγκριση με τη νεότερη εκκλησία της Αγ.Παρασκευής που είναι ακριβώς δίπλα του.

Παρά την παραμέληση μια περιδιάβαση στον χώρο του Κάστρου είναι μια ενδιαφέρουσα εμπειρία και μόνο η υπέροχη θέα που φτάνει μέχρι το Ηράκλειο, αλλά και της κορυφής του Γιούχτα από το πλάι, δικαιώνει καταφανώς, την επιλογή της θέσης του. Μπορεί επίσης, κανείς να δει απομεινάρια της οχύρωσης, που σε μεταφέρουν σε άλλες εποχές, ένδοξες μα και αιματηρές… δεν είναι τυχαίο και το τοπωνύμιο Κανλί Καστέλι (ματωμένο κάστρο – σφαγή Τούρκων από τον Ενετό Γιλδάση 1647). Η συγκεκριμένη τοποθεσία είτε ως αρχαία πόλης είτε ως φρούριο αργότερα, διαδραμάτισε βασικό ρόλο σε όλες τις χρονικές περιόδους της Κρητικής ιστορίας – στην αρχαιότητα – στο βυζάντιο – στην Ενετοκρατία -στην Τουρκοκρατία – στην Κρητική επανάσταση 1897, γι΄ αυτό και αξίζει τον σεβασμό μας και συντονισμένη προσπάθεια από κατοίκους και πολιτεία για να αναδειχτεί ο πλούτος της ιστορίας της περιοχής. Εύχομαι, η επόμενη βόλτα μου εδώ, να βρει ένα κάστρο καλοδιατηρημένο, προφυλαγμένο, με σωστές εγκαταστάσεις που θα φέρουν πολλούς ανθρώπους ντόπιους και ξένους για να μάθουν την απίστευτη ιστορία του.

Τα συναισθήματα είναι ανάμεικτα με το φευγιό μου. Τώρα, κατευθύνομαι στον δεύτερο σταθμό της σημερινής βόλτας, το χωριό Δαμάνια του Δήμου Αρχανών-Αστερουσίων, κοντά στο Αρκάδι και το Μελιδοχώρι. Η ονομασία του έχει μια ιδιαίτερη σημασία, καθώς προέρχεται από τον τύπο Δαμάνα =Δα Μα = μητέρα Γη. Πριν μπω στο χωριό σταματώ να ανάψω ένα κερί της ιερά μονή του Αγ.Γεωργίου του Επανωσίφη, του πιο φημισμένου μοναστηριού της περιοχής και συνεχίζω τη διαδρομή μου προς το χωριό.

Αυτό που με τράβηξε εδώ, δεν είναι σήμερα, η πλούσια ιστορία του χωριού, μα  η φυσική του ομορφιά, μιας και απέκτησε τεχνητή λίμνη το 2003, με την κατασκευή φράγματος στο ποτάμι,  κοντά στο χωριό που είναι παραπόταμος του  Αναποδάρη ποταμού. Η περιοχή της λίμνης είναι πραγματικά, ένας ωραίος τόπος για περπάτημα, σ’ αυτόν τον πλούσιο υδροβιότοπο με πολλούς γλάρους και χήνες. Αν πάει κανείς μέχρι την απέναντι άκρη, μπορεί να θαυμάσει και το χωριό που μοιάζει να ίπταται πάνω απ’ τα νερά της λίμνης, πάνω στον λόφο. Επίσης, έχει ενδιαφέρον και το σημείο που φράγματος, όπου ο παραπόταμος χύνεται στην λίμνη, όπου μπορείς να πλατσουρίσεις στα νερά και σίγουρα ο δρόμος στο συγκεκριμένο σημείο θα είναι αδιάβατος από αυτοκίνητα και ανθρώπους, όταν υπερχειλίζει το φράγμα τον χειμώνα.

Ο σημερινός ήταν ιδανικός συνδυασμός βουνού και υγρού στοιχείου, ιστορίας και φυσικής ομορφιάς και το κυριότερο ιδανικός για αυτούς που προτιμούν περιοχές αρκετά κοντινές στο Ηράκλειο που δεν είναι όμως, και τόσο γνωστές και δημοφιλείς στο ευρύ κοινό. Μήπως, αυτό πρέπει να αλλάξει;

Α.Δ